Empatia w Nauce Buddy

Budda, obdarzony współczuciem, chce by świadome istoty uniknęły cierpienia. Ponieważ jednak to my sami sprowadzamy na siebie cierpienie, działając pod wpływem chciwości, nienawiści i złudzenia, to od nas zależy czy unikniemy cierpienia, wstrzymując się od nieodpowiedniego działania. Jedną z metod jakie obrał Budda by świadome istoty przestrzegały pięciu wskazań*, jest powołanie się na empatię. Nie dla wszystkich autorytet Buddy jest wystarczający, by uwierzyć w to, że łamanie pięciu wskazań nieuchronnie wiedzie do cierpienia. Ale być może argumenty odwołujące się do empatii, trafią komuś do przekonania, a wiara w Buddę przyjdzie później, wraz z praktykowaniem pięciu wskazań.

W Savatthi. Przy tej okazji Król Pasenadi z Kosala udał się na górny taras pałacu wraz z Królową Maliką. Wtedy Król Pasenadi z Kosala powiedział do Królowej Maliki: „Czy jest Maliko, ktoś bardziej droższy tobie niż ty sama?" „Nie ma nikogo bardziej mi droższego niż ja sama. Ale czy jest wielki królu, ktoś bardziej droższy tobie niż ty sam?" „Dla mnie także nie ma nikogo bardziej mi droższego niż ja sam”. Wtedy Król Pasenadi z Kosala wyszedł z pałacu i podszedł do Zrealizowanego. Gdy się zbliżył, złożył hołd Zrealizowanemu, usiadł z boku i zdał sprawę Zrealizowanemu ze swojej konwersacji z Królowa Maliką. Wtedy Zrealizowany, po zrozumienia znaczenia tego, przy tej okazji wyrecytował te wersy:

Po przemierzeniu wszystkich stron umysłem
Człowiek nie znajduje nikogo droższego sobie niż on sam.
Tak samo, każda osoba uważa się za najdroższą;
Stąd ten kto kocha siebie, nie powinien krzywdzić innych. SN 3:8

Widzimy tu na pierwszym miejscu postawę autentyczności, podczas gdy wielu ludzi stara się wmówić sobie i innym, że ich działania przede wszystkim na względzie mają dobro innych a nie swe własne, para królewska widzi głębiej. Zwykły człowiek nie jest w stanie uciec od egoizmu i uważa siebie za sobie najdroższego. Ale, mówi Budda, skoro tak, to miej poszanowanie dla cudzego egoizmu. Innymi słowy odwołuje się do złotej zasady: nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe. Oto pouczenie dane przez Buddę, świeckim z miejscowości Bambusowa Brama. Podeszli oni do Buddy i powiedzieli:

„Mistrzu Gotama, mamy takie pragnienia, chęci i nadzieje jak te: 'Niech przebywamy w domach zatłoczonych przez dzieci! Niech cieszymy się drewnem sandałowca z Kasi! Niech przyozdabiają nas girlandy, pachnidła i maści! Niech otrzymujemy złoto i srebro! Niech z rozpadem ciała, po śmierci, odrodzimy się w dobrej destynacji, w niebiańskim świecie!' Skoro mamy takie pragnienia, chęci i nadzieje, niech mistrz Gotama nauczy nas Dhammy w taki sposób, że będziemy mogli przebywać w domach zatłoczonych przez dzieci, cieszyć się drewnem sandałowca z Kasi, być przyozdabiani girlandami, pachnidłami i maściami, otrzymywać złoto i srebro i z rozpadem ciała, po śmierci, odrodzimy się w dobrej destynacji, w niebiańskim świecie”.

"Nauczę was, gospodarze, ekspozycji Dhammy z zastosowaniem do siebie. Słuchajcie i bacznie uważajcie na to co powiem”. „Tak, panie”, odpowiedzieli bramini z Bambusowej Bramy. Zrealizowany rzekł to:

„Czym gospodarze jest ekspozycja Dhammy, z zastosowaniem do samego siebie? Tu, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Jestem tym, który chce żyć, który nie chce umrzeć; pragnę szczęścia i odczuwam awersję do cierpienia. A skoro jestem tym, który chce żyć, który nie chce umrzeć oraz pragnę szczęścia i odczuwam awersję do cierpienia, gdyby ktoś odebrał mi życie, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja odebrał życie innemu - temu kto chce żyć, który nie chce umrzeć, oraz pragnie szczęścia i odczuwa awersję do cierpienia – to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od destrukcji życia, zachęca innych by powstrzymali się od destrukcji życia, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od destrukcji życia. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.

I znów, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Gdyby ktoś zabrał mi to czego nie dałem, to jest popełnił kradzież, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja zabrał innemu to co nie zostało dane, to jest popełnił kradzież, to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od zabierania tego co nie dane, zachęca innych by powstrzymali się od zabierania tego co nie dane, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od zabierania tego co nie dane. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.

I znów, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Gdyby ktoś cudzołożył z moimi żonami, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja cudzołożył z żonami innego, to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od niewłaściwego zachowania seksualnego, zachęca innych by powstrzymali się od niewłaściwego zachowania seksualnego, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od niewłaściwego zachowania seksualnego. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.

I znów, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Gdyby ktoś naruszał moje dobro fałszywą mową, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja naruszał dobro innego fałszywą mową, to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od fałszywej mowy, zachęca innych by powstrzymali się od fałszywej mowy, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od fałszywej mowy. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.

I znów, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Gdyby ktoś poróżnił mnie z moimi przyjaciółmi mową która dzieli, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja poróżnił innego z jego przyjaciółmi mową która dzieli, to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od dzielącej mowy, zachęca innych by powstrzymali się od dzielącej mowy, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od dzielącej mowy. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.

I znów, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Gdyby ktoś odezwał się do mnie ostrą mową, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja odezwał się do innego ostrą mową, to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od ostrej mowy, zachęca innych by powstrzymali się od ostrej mowy, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od ostrej mowy. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.

I znów, gospodarze, szlachetny uczeń rozmyśla w ten sposób: 'Gdyby ktoś odezwał się do mnie frywolną mową i bezużyteczną paplaniną, nie byłoby to dla mnie przyjemne ani miłe. I gdybym ja odezwał się do innego frywolną mową i bezużyteczną paplaniną, to również nie byłoby to dla niego przyjemne ani miłe. Co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie, jest również niemiłe i nieprzyjemne dla drugiego. Jak mógłbym czynić drugiemu to co jest nieprzyjemne i niemiłe dla mnie?' Po przemyśleniu tego w ten sposób, powstrzymuje się sam od frywolnej mowy i bezużytecznej paplaniny, zachęca innych by powstrzymali się od frywolnej mowy i bezużytecznej paplaniny, i przemawia zachwalając powstrzymywanie się od frywolnej mowy i bezużytecznej paplaniny. W ten sposób jego cielesne prowadzenie się jest oczyszczone w trzech aspektach.
SN 55: 7

Należy jednak pamiętać o celu dla którego Budda zachęca nas do etycznego życia, niezależnie czy robi to opisując przyjemności, które spotykają moralnego człowieka tutaj i teraz jak i w przyszłym życiu, strasząc złymi konsekwencjami nieetycznych zachowań, czy też odwołując się do naszej empatii. Celem tym nie jest  bynajmniej stworzenie harmonijnego społeczeństwa. Społeczeństwo żyjące w szczęściu i dostatku wynikającym z moralnego życia jest niejako efektem ubocznym w Nauce Buddy. Na pierwszym miejscu Budda stawia moje i twoje szczęście, jeżeli ty i ja chcemy uniknąć bólu, musimy wieść życie etyczne. Warto pamiętać, że na wyższych szczeblach poznania ludzie wybierają śmierć niż możliwość złamania pięciu wskazań. I taki też powinien być nasz ideał do którego należy dążyć. I jeżeli w chwili obecnej, brakuje nam odpowiedniej wiary w Buddę, możemy prowadzić etyczne życie odwołując się do naszej empatii.

1. Pāṇātipātā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi. 
Zobowiązuję się przestrzegać wskazania powstrzymywania się od odbierania życia.
2. Adinnādānā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi.
Zobowiązuję się przestrzegać wskazania powstrzymywania się od brania tego, co nie jest mi dane.

3. Kāmesumicchācāra veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi.
Zobowiązuję się przestrzegać wskazania powstrzymywania się od niewłaściwego zachowania seksualnego.

4. Musāvādā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi.
Zobowiązuję się przestrzegać wskazania powstrzymywania się od fałszywej mowy.

5. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi.
Zobowiązuję się przestrzegać wskazania powstrzymywania się od spożywania destylowanych i sfermentowanych trunków, które są przyczyną braku uważności. (To obejmuje oczywiście także inne środku odurzające jak np. marihuana)